Γιατί νιώθουμε ότι αδικούμαστε στη δουλειά μας – και πώς να το διαχειριστούμε

Η εργασία δεν είναι μόνο καθήκοντα και στόχοι· είναι και σχέσεις, συγκρίσεις και συναισθήματα. Ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα που συναντάμε είναι αυτό της αδικίας: η αίσθηση ότι οι κόποι μας δεν αναγνωρίζονται, ότι άλλοι έχουν περισσότερες ευκαιρίες ή ότι οι κανόνες δεν εφαρμόζονται με συνέπεια.

Σύμφωνα με τη θεωρία οργανωτικής δικαιοσύνης (Greenberg, 1987), η αντίληψη δικαιοσύνης στον χώρο εργασίας χωρίζεται σε τρεις διαστάσεις:

• Διανεμητική δικαιοσύνη: δίκαιη κατανομή ανταμοιβών (π.χ. μισθός, bonus).

• Διαδικαστική δικαιοσύνη: δίκαιες διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

• Διαπροσωπική δικαιοσύνη: σεβασμός και αξιοπρέπεια στην καθημερινή επικοινωνία.

Όταν κάποια από αυτές τις διαστάσεις διαταράσσεται, το αίσθημα αδικίας γίνεται έντονο.

Σε ποια θέματα νιώθουμε ότι αδικούμαστε

1. Αμοιβή και αναγνώριση: Η πιο εμφανής μορφή αδικίας. Δεν αφορά μόνο το ύψος του μισθού, αλλά και την αναγνώριση —λεκτική, συμβολική ή ηθική. Ένας εργαζόμενος που δουλεύει σκληρά αλλά βλέπει ότι οι κόποι του περνούν απαρατήρητοι, συχνά νιώθει περιθωριοποιημένος. Παράδειγμα: δύο υπάλληλοι ολοκληρώνουν με επιτυχία ένα δύσκολο project, αλλά μόνο ο ένας αναφέρεται δημόσια σε συνάντηση.

2. Κατανομή καθηκόντων και ευθυνών: Η ανισότητα στη διανομή εργασιών συχνά προκαλεί δυσαρέσκεια. Αν κάποιοι «κουβαλούν το βάρος» και άλλοι απολαμβάνουν την άνεση, τότε το αίσθημα αδικίας ενισχύεται. Παράδειγμα: ορισμένοι αναλαμβάνουν μονίμως τις δύσκολες παρουσιάσεις, ενώ άλλοι παραμένουν στη σκιά.

3. Ευκαιρίες εξέλιξης: Προαγωγές, εκπαιδεύσεις, συμμετοχή σε σημαντικά projects. Όταν τα κριτήρια δεν είναι διαφανή, οι εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται εύκολα μεροληψία. Παράδειγμα: προαγωγή σε συνάδελφο με λιγότερα χρόνια εμπειρίας χωρίς να εξηγηθούν τα κριτήρια επιλογής.

4. Μεταχείριση από προϊσταμένους: Η έλλειψη σεβασμού ή η αίσθηση ότι ορισμένοι έχουν «προνομιακή μεταχείριση» μπορεί να τραυματίσει βαθιά την εμπιστοσύνη. Παράδειγμα: ο manager ακούει πάντα έναν συγκεκριμένο εργαζόμενο και αγνοεί συστηματικά τις ιδέες των άλλων.

Γιατί νιώθουμε έτσι

• Σύγκριση με τους άλλους (Social Comparison Theory, Festinger, 1954): οι άνθρωποι κρίνουμε την αξία μας συγκρίνοντάς την με εκείνη των συναδέλφων μας.

• Αίσθηση ανισορροπίας (Equity Theory, Adams, 1965): όταν δίνουμε περισσότερα απ’ όσα παίρνουμε, δημιουργείται συναισθηματική ένταση.

• Γνωστικές προκαταλήψεις: έχουμε την τάση να υπερεκτιμούμε τη δική μας συμβολή (self-serving bias) και να υποτιμούμε τη συμβολή των άλλων.

• Έλλειψη επικοινωνίας: όταν οι αποφάσεις δεν εξηγούνται, γεμίζουμε τα κενά με υποθέσεις που συνήθως είναι αρνητικές.

Οι συνέπειες του αισθήματος αδικίας

1. Στον εαυτό μας

   • Ψυχολογική φθορά: άγχος, απογοήτευση, θυμός.

   • Μείωση κινήτρου: λιγότερη διάθεση για προσπάθεια («γιατί να κουραστώ αφού δεν αναγνωρίζεται;»).

   • Σωματικά συμπτώματα: αυξημένο στρες μπορεί να εκδηλωθεί με αϋπνίες, πονοκεφάλους ή εξάντληση.

2. Στην απόδοσή μας

   • Μειωμένη παραγωγικότητα, τάσεις αποστασιοποίησης (quiet quitting).

   • Αυξημένη πιθανότητα αποχώρησης ή αναζήτησης νέας δουλειάς.

3. Στις σχέσεις με τους άλλους

   • Δημιουργία τοξικού κλίματος, κουτσομπολιού και ανταγωνισμού.

   • Δυσκολία συνεργασίας και διάσπαση της ομάδας («εγώ vs οι άλλοι»).

Μελέτες δείχνουν ότι η αντίληψη αδικίας συνδέεται με αυξημένο κύκλο εργασιακού στρες και burnout (Colquitt et al., 2001).

Τρόποι να διαχειριστούμε το αίσθημα αδικίας

1. Αυτοπαρατήρηση και έλεγχος σκέψεων: Αναρωτήσου: Είναι γεγονός ή αντίληψη; Έχω όλα τα δεδομένα ή συμπληρώνω τα κενά με υποθέσεις; Η ψύχραιμη αυτοπαρατήρηση μειώνει την ένταση.

2. Διεκδικητική επικοινωνία (assertiveness): Εξέφρασε τα αιτήματά σου ξεκάθαρα και ήρεμα. Διεκδίκηση δεν σημαίνει επιθετικότητα, αλλά σαφήνεια.

   • Παράδειγμα: «Θα ήθελα να αναλάβω και εγώ ρόλο σε επόμενο project για να αναπτύξω τις δεξιότητές μου».

3. Αναπλαισίωση: Δες την κατάσταση από άλλη σκοπιά: μήπως υπάρχει κάτι που μπορείς να μάθεις ή να χρησιμοποιήσεις για εξέλιξη; Αυτό μειώνει το αίσθημα θυματοποίησης.

4. Ενίσχυση ανθεκτικότητας: Η ισορροπία δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσα στη δουλειά. Χόμπι, κοινωνικές σχέσεις και αυτοφροντίδα ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα.

5. Διάκριση ελέγξιμου – μη ελέγξιμου: Αν κάτι μπορείς να επηρεάσεις, δράσε. Αν όχι, αναρωτήσου αν αξίζει να παραμείνεις σε περιβάλλον που συστηματικά σε αδικεί.

Συμπέρασμα

Το αίσθημα αδικίας στη δουλειά είναι συχνό και βαθιά ανθρώπινο. Δεν αφορά μόνο το χρήμα ή την καριέρα· αφορά την ανάγκη μας να μας σέβονται και να μας αντιμετωπίζουν με δικαιοσύνη. Αν δεν το διαχειριστούμε, μπορεί να βλάψει την ψυχολογία μας, την απόδοσή μας και τις σχέσεις μας.

Η αλλαγή ξεκινά από την αυτογνωσία και τη διεκδίκηση. Όταν καλλιεργούμε ανθεκτικότητα και επικοινωνούμε με σαφήνεια, μπορούμε να μειώσουμε το βάρος της αδικίας και να ανακτήσουμε τον έλεγχο στη δουλειά μας.

📚 Ενδεικτικές πηγές

• Greenberg, J. (1987). A Taxonomy of Organizational Justice Theories. Academy of Management Review.

• Adams, J. S. (1965). Inequity in Social Exchange. Advances in Experimental Social Psychology.

• Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes. Human Relations.

• Colquitt, J. A. et al. (2001). Justice at the Millennium: A Meta-Analytic Review of 25 Years of Organizational Justice Research. Journal of Applied Psychology.